Prezentujemy najciekawsze nowości wydawnicze i zapowiedzi książkowe na czerwiec 2021. Od Richarda Powersa po Stefana Zweiga – oto nowe książki, które warto przeczytać!
Listowieść to prawie siedemset stron doskonale napisanej prozy, która mierzy się z katastrofą ekologiczną i opisuje nasze miejsce w skomplikowanej sieci relacji rządzących światem natury. Za tę książkę Powers otrzymał nagrodę Pulitzera, a krytycy pisali peany na cześć przemyślanej struktury utworu – imitującej budowę drzewa – i jego społecznie zaangażowanej fabuły, która ukazuje potencjał literatury w walce z kryzysem klimatycznym. Dziewięciu bohaterów mierzy się z różnymi traumami, a istotnymi czynnikami w procesie przepracowywania tych traum są drzewa: oglądanie ich, życie wśród nich czy protestowanie przeciwko ich wycinaniu.
Najbardziej pomysłowym aspektem książki jest chyba narracja, która obejmuje kilka okresów historycznych i różne krainy geograficzne. Losy postaci splatają się ze sobą przypadkowo, niekiedy wbrew prawom fizyki, a dzięki tym nieoczekiwanym związkom okazuje się, że każdy z bohaterów ma istotną rolę do odegrania w przyszłości. Powers stworzył uniwersalną opowieść, w której mariaż nauki i sztuki jest nieodzowny do tego, by uchronić ludzkość od samobójczej śmierci w niszczejącym świecie.
Niepokój przychodzi o zmierzchu
Marieke Lucas Rijneveld
przeł. Jerzy Koch
Wydawnictwo Literackie
Kraków 2021
Debiutanckiej książki Marieke Lucas/a Rijneveld/a nie czyta się łatwo. Ta opowieść o dorastaniu na niderlandzkiej wsi w surowej, skrajnie religijnej rodzinie przypomina chaotyczny wir, w którym kłębią się dziecięce lęki, obsesje i niepokoje, spośród nich zaś wiele ma związek z traumą, jaką przeżywa bohaterka-narratorka oraz jej najbliżsi. Rijneveld nie poprzestaje na eskalowaniu udręki, nie czerpie też rozkoszy w znęcaniu się nad postaciami – z niezwykłą pomysłowością wnika za to do wnętrza psychiki dziecka, które przetwarza straszne doświadczenia za pomocą nadzwyczaj bujnej i działającej w osobliwy sposób wyobraźni.
Laureat/ka Międzynarodowej Nagrody Bookera posługuje się techniką skojarzeń i przepływów, ciągłej, dynamicznej oscylacji pomiędzy słowami, koszmarnymi obrazami i ciałami (w szczególności cielesnymi wydzielinami każdego rodzaju). Zdarzenia – tak w obrębie świata przedstawionego, jak i na poziomie odbioru tekstu przez osobę czytającą – nadchodzą tu zbyt szybko, wywołują bolesną kolizję, na którą nie jesteśmy przygotowani. W tym sensie Niepokój przychodzi o zmierzchu jest tekstem replikującym strukturę traumy.
Znakomitej powieści Rijneveld/a nie trzeba konfundujących i niezbornych wyimków z recenzji, które wydawca zdecydował się, nie wiedzieć czemu, wybić na okładce. Zamiast poświęcać im czas, lepiej utkwić oczy w widniejącej tam postaci – rzucającej niespokojne spojrzenie, stojącej w czerwonej kurtce nasuniętej aż na samą twarz.
Ostatnia powieść Stefana Zweiga – świetnego austriackiego pisarza, jednego z lepszych środkowoeuropejskich prozaików XX wieku – opowiada o losach Christine Hoflehner, Wiedenki, której rodzinę zrujnowała finansowo I wojna światowa. Christine, choć na co dzień pracuje na wiejskiej poczcie, przypadkowo trafia do świata bogactwa i luksusu, przeistaczając się – niczym bohaterka Pigmaliona G. B. Shawa –w elegancką damę. Gdy zostaje odprawiona z powrotem na wieś, by uniknąć skandalu, nie potrafi już wrócić do dawnego życia, a tym bardziej pogodzić się z gwałtownym upadkiem w społecznej hierarchii. Zweig, będąc pod silnym wpływem prac Zygmunta Freuda, zgłębia psychikę kobiety, pokazując jej różne oblicza i przemiany charakteru. Precyzyjnie opisuje myśli Christine, dowodząc, że blisko mu do klasyków francuskiej powieści realistycznej. Choć książka ukazała się po raz pierwszy dopiero w 1982 roku, czterdzieści lat po samobójczej śmierci Zweiga – w dodatku nieukończona – jest być może jego najlepszą powieścią.
Danilo Kiš to absolutny klasyk bałkańskiej literatury. Urodzony w serbsko-węgierskiej Suboticy (Szabadce), w wielokulturowej Wojwodinie jako syn węgierskiego Żyda, który stracił całą rodzinę w Zagładzie, Kiš jest prozaikiem polifonicznym i postmodernistycznym w pełnym tych słów znaczeniu. Jego fantastyczne, oniryczne dzieła przywodzą na myśl opowiadania Brunona Schulza. Cyrk rodzinny, podzielony na trzy osobne części-powieści, które razem tworzą jedną niezwykłą Bildungsroman, jest autobiograficzną opowieścią o dzieciństwie, rodzinie i pracy pamięci. Narrator, poszukując prawdy o swoim ojcu, zagłębia się w chaotyczne, poszatkowane i rozsiane wspomnienia, ukazując mroczną, groteskową wręcz rzeczywistość. Choć literatura Kiša jest wymagająca i trudna, stanowi jedno z najważniejszych osiągnięć XX-wiecznej europejskiej prozy.
Opowieści niesamowite
z języka polskiego
opracowanie i wstęp Piotr Paziński
Państwowy Instytut Wydawniczy
Warszawa 2021
Nowy tom Opowieści niesamowitych, czyli jednej z najciekawszych serii Państwowego Instytutu Wydawniczego, to wybór dziwnej, upiornej i nawiedzonej prozy napisanej po polsku. Odpowiedzialny za selekcję tekstów i opracowanie tomu Piotr Paziński zdecydował się sięgnąć zarówno po utwory pisarzy i pisarek należących do absolutnego kanonu naszej literatury (od Krasińskiego przez Schulza do Lema), jak i tych, o których współcześnie pamiętają tylko najwytrwalsze tropicielki literackich niesamowitości – to choćby pierwsza od dawna szansa na spotkanie z nowelami Anny Mostowskiej i Sygurda Wiśniewskiego. Opowieści… prowadzą nas przez różnorodne style i konwencje: mamy tu wczesnoromantyczny gotycyzm oraz grozę czarnego romantyzmu, okultystyczne kurioza Młodej Polski ale i fragmenty Lemowskiej historii o pilocie Pirxie.
Wiedza o tym, co w danej kulturze straszy i co ją nawiedza, ma fundamentalne znaczenie – szczególnie wówczas, gdy przyjrzymy się utworom, które nie tylko wykorzystują, ale i przekraczają ugruntowane w światowej literaturze konwencje, wymyślając własny sposób na to, jak napędzić stracha czytelnikom. Dzięki Opowieściom… mamy szansę zapoznać się właśnie z takimi tekstami.
Utrzymana w konwencji noir krótka powieść o drobnych marzeniach, a zarazem jedno z najciekawszych dzieł zapomnianego mistrza amerykańskiej powieści dwudziestego wieku. W książce Hayesa z początku wszystko wydaje się schematyczne: mężczyzna w średnim wieku zakochuje się młodszej kobiecie, a na przeszkodzie temu uczuciu staje niemoralna propozycja złożona przez bogatego przedsiębiorcę. Akcja toczy się w Nowym Jorku lat pięćdziesiątych, a rozpad relacji między bohaterami jest ukazany w nieoczekiwany sposób. Zakochany został wydany w 1953 roku. To jedna z trzech powieści Hayesa wznowionych w serii New York Review Books Classics w latach 2013–2020. Pochlebnie recenzowała je Vivian Gornick – autorka słynnych już Przywiązań (przeł. Łukasz Witczak, wyd. Filtry 2020). Każda z tych powieści opisuje bohaterów związanych z Nowym Jorkiem, podniszczonych życiem przedsiębiorców i przegranych scenarzystów, którzy na różne sposoby mierzą się z miłością.
Hayes był nie tylko powieściopisarzem, lecz także scenarzystą (dwukrotnie nominowanym do Oscara) i poetą, przez niektórych nazywanym „Byronem sal bilardowych” ze względu na jego robotnicze pochodzenie. Pisarz podejmuje tematy bliskie Nathanielowi Westowi czy Raymondowi Carverowi w jego zbiorze opowiadań O czym mówimy, kiedy mówimy o miłości, ale robi to na własny sposób – chłodno, z dystansem, operując partiami opisowymi tak, by utrzymać uwagę czytelniczki mimo prozaicznego sztafażu i szarej codzienności bohaterów, którzy najlepsze dni mają już za sobą.
